भान्जा-भान्जीलाई चिठ्ठी

प्रिय भान्जा-भान्जी,
माया ||

सधैँ कसै न कसैलाई चिठ्ठी लेखी रहने मामाले आज किन हामीलाई चिठ्ठी लेख्यो भनेर आश्चर्य लाग्यो होला र अलि अलि दिक्क पनि | अरुलाई लेखेको चिठ्ठी त नपढे पनि हुने थियो, तर आफैंलाई सम्बोधन गरेको चिठ्ठी कसरी नपढ्नु ? दोधारमा पर्यौ हगी? फेरी चिठ्ठी नि लामो, 'लास्ट बोरिंग हुन्छ' भनेर पहिले नै परिकल्पना पनि गरिसक्यौ होला | यो पढ्नु भन्दा अघिनै कत्रो छ चिठ्ठी भनेर हेरी पनि सक्यौ होला, है? सके सम्म म छोटो पार्छु है?

यो लेख्नको लागि मात्र लेखिएको पत्र होइन | केही कुरा अप्रत्यक्ष भन्न पनि यो चिठ्ठीको सहारा लिएको हूँ | किनभने वास्तविक जीवनमा मेरो छवि एक 'हाउडे' मामाको रुपमा तिमीहरुको मानसपटलमा बसेको छ | सोझै तिमीहरुलाई यी कुरा भन्दा तिमीहरुले हावामा उडाइदिने सम्भावना बढी भएकाले, यसो गर्न बाध्य पनि छु | 'बुढा बौलाए कि क्या हो' भनेर चाहीं नसोच्नु | तिमीहरु ५ जना सबैलाई अहिले यो चिठ्ठीले समेट्न नसक्ला तर जीवनको कुनै न कुनै मोडमा अवश्य समेट्छ | त्यसैले आफुँलाई मिल्ने सन्दर्भ आएमा, मेरो लागि हो भनेर मन-मनै 'मम' भन्नु | तात्तातै ग्वाम-ग्वाम खाने पिठोले छोप्या बडा-बडा डल्ला 'मम' होइन नि | तिमीहरु ५ मध्ये अनुभव र अदिति अब बुझ्ने भईसक्यौ, आश्ना र अविनभ बुझ्ने हुँदै छौ र कान्छो, आयाम, तिमी त काले कृष्णझैं छौ | यो चिठ्ठी अरुलाई कम, अनुभव र अदितिलाई बढी हो; उनीहरुको उमेरको हिसाबले | जब आशु, अवि अनि आयाम ठूला हुन्छौ तब यो चिठ्ठी तिमीहरुलाई पनि मिल्छ | अब म खुलेर कुरा गर्छु है?

अनु र अदु, यसो सोच्यो, तिमीहरु भन्दा बच्चा त म नै छु | अझै पनि तिमीहरु भन्दा अपरिपक्क काम गर्छु | बोलाई, हिंडाई र काम गराई अझै बच्चा जस्तै छ | तर म बच्चा भई नै रहँदा, तिमीहरु भने धेरै ठूला भई सकेछौ | तिमीहरु र म बीच एक पुस्ताको फरक छ भनेर पनि लाग्दैन मलाई | म त तिमीहरुको साथी भनेर आफुलाई सोच्छु, तिमीहरुले नि त्यस्तै सोचेमा म गदगद हुने थिएँ | किनभने, जब दुई पुस्ता बीच मित्रता हुन्छ तब 'generation gap' लुसुक्क घरको झ्यालबाट हाम फालेर आत्महत्या गर्छ | तिमीहरु अब स्कूल सकेर हाई-स्कूल जाँदैछौ | यस वर्ष देखि तथाकथित फलामे ढोका भत्किएको छ तर मलाई बिश्वास छ फलामे ढोका होस् या अरु कुनै, तिमीहरुले कुनै पनि ढोकाको ताल्चा सजिलै फोर्न सक्छौ | अब आउने ढोकाहरुको नाम नहुन सक्छ तर ती सबै भन्दा बढी महत्वपूर्ण ढोका हुन् | फलामे पछी चांदी, सुनको, हिराको भन्ने ढोकाहरु त हुन्नन् तर क्रमश त्यसरी नै महत्वपूर्ण वा भनौं बहुमुल्य हन्छन् | अब जीवनको डोरी तिमीहरुकै हातमा छ | कता लग्ने, कसरी लाने, त्यो सबै तिमीहरुले निर्धारण गर्नु पर्छ |

हाइस्कूल कता पढ्ने भन्दा पनि के पढ्ने भनेर तिमीहरुले सोच्नु | आफुँ के मा अब्बल छु र के गर्न सक्छु वा सक्दिन भन्ने कुरा तिमीहरुलाई थाहा हुन्छ | त्यसै अनुरुप गर्नु | कहाँ पढ्ने भन्ने चिन्ता तिमीहरुले गर्नु पर्दैन, तिमिहरुलाई भन्दा बढी चिन्ता तिमीहरुको आमाबुवालाई हुन्छ | शिक्षित अभिभावक हुनुहुन्छ, वहाँहरुले आफुले सक्दो राम्रो ठाउँमा पढाउनुहुन्छ | मेरा साथीहरु यो पढ्छन् रे, यहाँ पढ्छन् रे भनेर त्यहीं जान्छु अनि त्यहि पढ्छु भनेर जिद्दी नगर्नु | आफुँ केमा राम्रो छु, मेरो सपना के हो भनेर बुझ्नु अनि त्यहि अनुरुप आफ्नो निर्णय सुनाउनु | मेरा दिदी-भिनाजुहरुले तिमीहरुको निर्णयलाई अवश्य कदर गर्नुहुनेछ | डाक्टर, इन्जिनियरमात्र बन्नु पर्छ, अरु विषय केहि होइनन् भन्ने सोच आफुले नि नल्याउनु र आफ्ना बुवा-आमाको त्यस्तो सोच छ भने पनि राम्रोसँग आफ्नो कुरा व्यक्त गर्नु | आफ्नो डाक्टर/इन्जिनियर बन्ने नै सपना छ भने आफ्नो अब्बल्ताको नमुना अहिले देखि नै देखाउनु |

Teen ageको चरम बिन्दुमा छौ तिमीहरु | कलिला माटो हौ तिमीहरु | जता लग्यो त्यस्तै हुने, जस्तो बनायो त्यस्तै हुने | बिग्रिने (वा सप्रने) उमेर पनि यहि हो | साथीहरुको लहै-लहैमा लागेर जथाभावी खाने, जथाभावी गर्ने लहडबाट बच्नु | तिमीहरुले 'नाइँ' भन्न सिक्नु | 'Learn to say no'. आफुँलाई मन नपर्ने वा ठिक नलागेको कुरामा अरुले कर गरे भने 'no' भन्न सिक्नु | दुनियामा धेरै दुख आफुले 'no' भन्न नसक्दा पाईन्छ | डर नमान्नु, दुर्व्यवहार कसैले गरे भने प्रतिकार गर्नु | आफुले सकिएन भने घरमा आएर भन्नु | मित्रताको कदर गर्नुपर्छ तर कस्तो कुरामा साथ दिंदैछु भनेर मनन गर्नु | यसै उमेरमा प्रेमको छर्राले हान्छ पनि | प्रेम गर्नु, प्रेममा पर्नु नराम्रो कुरा होइन | तर आफ्नो गन्तब्य कदापि नबिर्सिनु | प्रेमले तिम्रो पढाईमा, व्यबहारमा र जिन्दगीमा प्रतिकुल असर पार्छ भने बेलैमा टाढिनु | अंग्रेजीमा एउटा भनाई छ, 'If it's meant to be, it will be.' हुनु छ भने पछी फेरी हुन्छ | माया-प्रेम सकारात्मक कुरा हो तर समय गलत पर्यो भने नकारात्मक असर पार्छ | त्यसैले मेरो लक्ष्य के हो, र म कहाँ पुग्नु छ भन्ने कुरा कहिले पनि नबिर्सिनु |

यसबाहेक यो उमेरमा तिमीले धेरै शारीरिक अनि मानसिक परिवर्तनहरु आत्मसाथ गर्छौ | कतै असहज परिस्थिति आउँदा निर्धक्क र निर्लज्ज भएर आफ्नो अभिभावकसँग कुरा खोल्नु | हामी सबै तिम्रो उमेरबाट गुज्रेर आएका हौँ | हामीलाई सबै थाहा छ के कस्तो परिस्थति सँग जुध्नु पर्छ भनेर | त्यसैले 'share' गर्न अफ्ठ्यारो नमान्नु | आएका परिवर्तनहरु संगै आफुँ ठूलो भएको महसुस पनि गर्छौ तिमीहरु | अनि त्यहाँ बाट भ्रम सिर्जना हुन्छ कि 'म जस्तो जान्ने बुझ्ने कोहि छैन | म सहि अरु गलत | मैले जस्तो संसार अरुले बुझ्या छैनन्, मेरा बुवाआमा पुराना सोचका छन्, मेरो कुरै बुझ्दैनन् |' यस्ता यावत कुरा आफ्नो दिमागमा आउछन् र आफुँ जस्तो बुद्धिमान  कोहि छैन अरु सबै उल्लु भन्ने सोच आउँछ | यी सबै साधारण कुराहरु हुन् यो उमेरमा | तिमी यस्ता भ्रमबाट बच्नु | रिष-राग गर्ने, एक्लै एउटा कुनामा बस्ने, मोबाइलहरु (समाजिक संजाल)मा धेरै समय बिताउने नगर्नु | आफुँ कसरी राम्रो हुन्छु त्यो सोच्नु | फुर्सदमा, कोर्स बाहिरको किताब पनि पढ्ने बानी गर्नु, टिभी मात्र हेर्नु भन्दा बरु घुम्ने बानी गर्नु | Internet मा ज्ञानमूलक कुराहरु खोज्ने गर्नु | 'Explore' गर्नु |

अहिलेको जमाना प्रतिस्पर्धी छ; पढाईमा मात्र अब्बल नभएर अरु कुराहरु पनि आफुलाई जाँच्नु | असफलतासँग नडराउनु | आज असफल भयौ भने भोलि सफल हुन सकिन्छ | जीवनले बेसरी पछार्छ बेला-बेलामा | हरेश नखानु | बरु पछारिनु, तर हरेक चोटि पछारिंदा पाठ सिक्नु | कहाँ के गल्ती भएछ ठम्याउनु | लड्नु, निर्धक्क लड्नु, तर उठ्न सिक्नु | जो मान्छे असफलतासँग डराउँदैन, ऊ सधैँ सफल हुन्छ | समाजसँग नडराउनु | कसले के भन्छ भनेर डर मान्नु बेकार छ | संसार स्वार्थी छ; आफ्नो (स्वार्थ) हिसाबले दुनियालाई वर्णन गरिदिन्छ  | कसैसंग आफुलाई तुलना नगर्नु | तिमी आफु राम्रो काम गर, निरन्तर आफुलाई राम्रो बनाऊ; अरु कसैलाई हेर्न पर्दैन | सबै फूल कमल वा गुलाफ हुन पर्छ भन्ने छैन | तिमी जाई, जुही, गोदावरी, सूर्यमुखी जे भए पनि हुन्छ | अलग हुन नडराउ | कसैले तिमीलाई अरुसंग तुलना गर्यो र गिराउन खोज्यो भने भनिदेउ कि तिमी अलग छौ | अलग भएर बास्ना छरिदेऊ, त्यहि आलोचना गर्ने संसार तिम्रो वाह-वाहि गर्न बाध्य हुन्छ | तिम्रा सुख, तिम्रा दुख, तिम्रा प्रयास, तिम्रा सफलता, तिम्रा असफलता नितान्त तिम्रा हुन् |  यिनले तिमीलाई बलियो बनाउँछन् , त्यसैले तिम्रा भोगाई अतुलनिय छ | यी तिम्रा जीवनमा पाटा हुन् | तिम्रो जीवन अरुको भन्दा कम कदापि छैन |

अदिति, कसैले तिमीलाई तिमी छोरी भनेर हेप्छन्, केटी मान्छेले केहि गर्न सक्दैनन् भनेर उडाउँछन् भने, दबाउन खोजे भने तिमी निराश नहुनु, पछी नहट्नु बरु तिनीहरुलाई आफ्नो प्रतिभा देखाईदिनु | कसैले पनि तिमीहरुलाई हेप्ने अधिकार छैन | कसैले हेप्न आउँछन् भने त्यो अधिकार तिमीहरुले तिनीहरुलाई नदिनु | म यहाँ 'pursuit of happyness' भन्ने मुभीको डायलग quote गर्छु है त: '“Don’t ever let somebody tell you that you can’t do something. Not even me. You got a dream, you gotta protect it. When people can’t do something themselves, they are gonna tell you that you can’t do it. If you want something, go get it. Period.”

छोटो पार्छु भन्दा भन्दै लामै भएछ चिठ्ठी, त्यसको लागि माफी माग्छु | दरो लेक्चर दियो बुढाले भन्ने भयो होला तिमीहरुलाई तर मेरा जीवनका भोगाई, गराई अनि रोजाई बाट मैले जे सिकेँ त्यो मैले यहाँ व्यक्त गरें | मैले गरेका गल्ती, मेरै यो उपदेश पढेर, तिमीहरुले दोहोराएनौ भने म जस्तो खुसी सायदै कोहि होलान् | निडर भई आफ्नो सपनाको बाटो हिड्नु | पछाडि फर्केर हेर्यौ भने सदा मलाई सहाराको रूपमा पाउनेछौ तिमीहरुले | अहिलेलाई यत्ति ||

उही तिमीहरुको भलो चिताउने,
अनु मामा ||